Transactionele analyse, de ontwikkeling van het kind in een doorlopende cyclus – Woensdag 7 mei 2025

We werken elke dag met kinderen bij De Avonturiers. We zijn dan ook direct getuige van het wonderlijke ontwikkelingsproces van kinderen. Het is een complex proces waarin kinderen voortdurend ontzettend veel leren.

Stel jezelf voor als de hulpeloze, blanco baby die je was toen je werd geboren en zie wie je ondertussen bent geworden. Alles wat je geleerd hebt is onmogelijk te benoemen. En dat dit allemaal vlekkeloos is verlopen is een illusie. De één heeft een zorgeloze en veilige jeugd gehad, de ander had het wat moeilijker. Hierin heeft iedereen zijn eigen proces en persoonlijke verhaal. Maar in de basis lopen we allemaal dezelfde fasen door. Deze fasen zijn beschreven in de Transactionele Analyse.

Transactionele Analyse (TA) is een praktische theorie over gedrag en communicatie.

TA kent drie uitgangspunten:

1. Mensen zijn OK en altijd van waarde: ik ben OK, jij bent OK;

2. Mensen hebben het vermogen om te denken;

3. Mensen bepalen hun gedrag door middel van (deels onbewuste) besluiten en die besluiten kunnen worden herzien.

Alle concepten van de TA zijn ontwikkeld om mensen te helpen groeien in hun autonomie: groter bewustzijn, meer spontaniteit, grotere intimiteit, meer integriteit, ruimte voor zingeving en meer eigen verantwoordelijkheid nemen over zichzelf.

Dit begint bij het begrijpen van de 7 ontwikkelingsfasen die een kind doormaakt. Een gevoel van veiligheid en vertrouwen is de basis om verder te kunnen groeien op een gezonde manier. Deze cycli gaan ons hele leven door.

1. Zijn nul tot zes maanden

In deze fase gaat het alleen maar om zijn. Eten, slapen en aangeraakt worden zijn de enige behoeften. In deze fase ontwikkel je vertrouwen in je omgeving zodat je je met hen en jezelf kan verbinden. In feite is dit een verlichte staat van zijn, dit is echter volledig onbewust. Je bent heel gevoelig voor sferen en reageert vanuit prikkels en impulsen.

2. Doen zes tot achttien maanden

In deze fase begint het eerste ontdekken. Via je zintuigen, ruiken, voelen, zien, horen en proeven ga je de wereld om je heen ervaren. Je ervaart plezier en pijnsensaties en reageert hierop. Je gaat de eerste nieuwe dingen doen, veelal nog vanuit impulsen en je kan nog maar kort je aandacht richten.

3. Denken achttien maanden tot drie jaar

In deze fase start de ontwikkeling van het denken. Hiermee kom je steeds losser te staan van de ander. De vorming van je eigen karakter start. Het uitproberen wat wel en niet kan of mag en ontdekken dat goed en fout bestaan, wordt door gedrag tot uitdrukking gebracht. Dit gedrag is nog ongeremd.

4. Identiteit drie tot zes jaar

In deze fase ontdek je je eigen identiteit. Je gaat de verbinding met je naam aan en je ontdekt dat jij het bent die iets goed of fout doet. Bijkomende gevoelens en ervaringen worden via beeldconclusies onthouden. Ook stel je veel vragen over hoe de wereld in elkaar zit. Hierdoor leer je je eigen plek te vinden in je gezin, maar ook in het grotere geheel.

5. Vaardig zijn zes tot twaalf jaar

In deze fase ontwikkel je normen en waarden. Door te doen en fouten te (mogen) maken en deze te leren verbeteren, ga je je eigen waardensysteem hanteren. Je zelfstandigheid wordt groter, je gaat steeds vaker vanuit jezelf dingen doen. Je wereld wordt steeds groter.

6. Integratie dertien tot achttien jaar

Als jongere ontwikkel je in deze fase je eigen persoonlijkheid. Het geleerde komt tot een samenhangend geheel. Zo nu en dan keer je in je gedrag en gevoel terug in eerdere fases en zoek je veiligheid en bevestiging dat je eigen opvattingen kloppen. Afzetten tegen de opvattingen uit je omgeving die groter is dan je eigen gezin, hoort hierbij om eigenheid te ontwikkelen. Ook is er gelijktijdig een intense lichamelijke ontwikkeling, waarbij het ontdekken van seksualiteit ook uitdrukking krijgt.

7. Recyclen vanaf achttien jaar

In je volwassen leven ga je alle eerdere fases wederom door. In elke nieuwe context zal je opnieuw ervaren dat je steeds bewuster deze fases beleeft. Hoe groter nieuwe levensgebieden zijn, hoe langer deze fases zijn. Bij kleine nieuwe dingen doorloop je ze veel sneller. Wanneer nieuwe ontwikkelingen soepel verlopen, zal je een volgende keer veel gemakkelijker door de fases heen gaan. Wanneer dit niet goed is gelukt kun je hier op verschillende manieren mee omgaan. Je kan maskers of patronen ontwikkelen, waardoor je als het ware verbergt dat je onzeker bent. Het leven blijft voortdurend nieuwe mogelijkheden bieden om toch de ontwikkelingstaak af te maken om zo tot een volledig authentiek mens te worden die zijn talenten ten volle benut. Vrij en spontaan. Bewustzijn hierover zal steeds verder groeien. Blijven kijken – zonder oordeel – is van belang.

Wanneer je naar elke nieuwe situatie in je leven kijkt kun je deze cyclus ontdekken. Een goed voorbeeld is het starten met een nieuwe baan. Stel je je eerste werkdag voor. Je loopt blanco rond en voelt de sfeer maar verder heb je nog geen idee.

Na de eerste dag ga je al voorzichtig polsen hoe de dingen gedaan worden. Jij doet alles voor de eerste keer, het is een aftasten of je het wel goed doet.

Na een poosje ben je wat ingewerkt. Je ziet dat er dingen zijn die beter kunnen. Voorzichtig pols je eens of anderen het daar mee eens zijn.

Na een paar maanden is alles eigen, je weet de weg, je kent de procedures, je hebt zelf nieuwe dingen bedacht en je eigen werkwijze is volop in ontwikkeling. Je bent in goed contact met je omgeving. Hier vraag je nog wel steeds om bevestiging.

Na een half jaar ben je deskundig en heb je je plek helemaal eigen gemaakt. Je hebt nieuwe dingen bedacht. Hier en daar wijst je leidinggevende je nog op mogelijke valkuilen waarover je een prima gesprek kan voeren. Dit heb je nog nodig om het geheel te kunnen zien.

Na een jaar helemaal ingeburgerd te zijn werk je zelfstandig en neem je zelf beslissingen die passen bij jouw rol. Soms als je het nog net te ingewikkeld vindt, vraag je advies aan je leidinggevende. Deze kijkt dan zijdelings nog even mee. Je voelt je zelfverzekerd en veel gaat vanzelf.

Na een paar jaar stap je over naar een baan binnen de organisatie met meer verantwoordelijkheid of naar een hogere positie bij een ander filiaal of bedrijf. Je gaat vol vertrouwen aan de slag met al je kennis en ervaring. Na de eerste werkdag kom je moe en voldaan thuis met opnieuw veel eerste indrukken.

Zo zie je dat in alles deze doorlopende cyclus is te herkennen: of het nu om een kleine of grote nieuwe situatie gaat, een vakantie, nieuwe schoenen kopen, gaan samenwonen, een kind krijgen of verhuizen. In alles komt het voortdurend terug! In elke nieuwe beweging mag je niet goed afgemaakte ontwikkeltaken die in je eigen kind-ontwikkeling zijn blijven steken opnieuw doen. Zo krijg je de gelegenheid (van het leven) om elke keer weer een stukje volwassener te worden.

Dit laat ook zien hoe belangrijk de veilige en soepele ontwikkeling van het kind is. Een beweging waar wij elke dag weer een stukje van mogen begeleiden.